আঘোণ, ন-ভাতৰ জুতি লোৱাৰ সময়…
****************************
আগলি কলপাতত আঘোণ আহিব
ন-সাজে ন-ভাতে এমুঠি খাব
জহা চাউলৰ গোন্ধ ক’লা বৰাৰ এঠা
তুলিও ল’বা জুতি…
নতুন নতুন লাগিব,
যৌৱনৰ কি যে অমীয়া ৰাগি…!(দুৰ্ল্লভ)
আঘোণ মানে সোণোৱালী ধাননি পথাৰ! আঘোণ মানে কৃষক ভাইৰ সপোন! আঘোণ মানে ব্যস্ততা মাথোঁ ব্যস্ততা। এতিয়া হেঁপাহৰ ধাননি পথাৰৰ পৰা আই লক্ষ্মীক ঘৰলৈ অনাৰ সময়। গাঁৱলীয়া সমাজত এতিয়া আশাৰ পোহৰ, প্ৰতিঘৰ মানুহৰ ঘৰৰ ভিতৰি বাহিৰে কেৱল সোণগুটিৰ সুৱাহ। আগচোতাল-পিছচোতাল, ভঁৰাল ঘৰত জহা-বৰা ধানৰ ডাঙৰীয়ে ভৰপূৰ। এতিয়া ব্যস্ততাৰ চহৰখনৰ যান-য’তৰ মাজতো ৰিঙিয়াই মাতে গাওঁখনে। আপোন গাঁৱৰ ঘৰখনলৈ বুলি ঢাপলি মেলে চহৰ কৰ্মৰত মানুহবোৰে….ন চাউলৰ জুতি বিছাৰি।
এৰা,পুৱাৰ বাহি-বন কৰি হাতত তোপোলা বান্ধি আইতা-মা-খুড়ী-বৰমা-আমৈহঁতে-বৰমা-আমৈহঁতে-আমৈহঁতে হাতত কাঁচিখনৈ ধানিনৰ মাজত ডুবি যায়। তাৰে মাজতে দেউতাই দি অহা ফিকা চাহ-গুৰ-আঁঠিয়া কলৰ জুতি। জুতি লয় বাৰীৰ ঢাপৰ কমলা,মৌচুমী,বৰটেঙা আৰু ৰবাবটেঙা…কি যে অপূৰ্ব আঘোণ সচাই। ব্যস্ততাৰ মাজতে দুপৰীয়া ৰ ভাতসাজ পুৰামাছ, ধনীয়া,জলফাই পুৰা,নেমু, জলকীয়া,পুৰা আলুৰ পিটিকা;লাই-আলুৰ ভাজি;দালি;তাতে আকৌ শুকটি অলপ থাকিলে ভাত মুঠি অমৃত যেন লাগে নহয় জানোঁ। বেলি পৰা পৰা আগে আগে খৰধৰকৈ আহি আকৌ ঘৰত ব্যস্তহৈ পৰে মৰণা মৰা, ধান জৰা-চলা কামত। তাতে আকৌ পিছদিনা ধান ৰ’দত শুকোৱা…ন-ধান যিহেতু ভালকৈ শুকাবলৈ দুই তিনিটা ৰ’দৰ প্ৰয়োজন পুনৰ ৰ’দত শুকোৱা। ন ভাত মুঠিৰ বাবে ভাল দিন-বাৰ এটা চাই ধান বনোৱা….ঢেঁকীত হ’লে ধান খুন্দাৰ আমেজেই বৰ সুকীয়া নহনে বাৰু…? ন ভাতৰ আয়োজন বাবে পুখুৰীত মাছ ধৰা, বাৰীত শাক বুটলা,কলাপাত কটা….আদি ব্যস্ততা। টেঙা আঞ্জাৰ বাবে নদী কিনাৰৰ পৰা ঔ অনা..! আচলতে এই কামবোৰ হেঁপাহৰ আৰু আনন্দদায়ক।
এৰা এইযে চকুৰ আগতে দেখি অহা কথাৰে আৰম্ভ কৰিছোঁ…বেছিকে ক’বলৈ ভয় লিখিলেও জগৰ সেয়ে পোনতে ভকতসৱক সেৱাহে বোলো কৃষ্ণ। ন-খোৱা অনুষ্ঠিত কৰা দিনা গৃহস্থীখন পৰিস্কাৰ কৰা লগতে ঘৰৰ ল’ৰা-পৰা বুঢ়ালৈ ব্যস্ততাৰ মাজতে ডুব গৈ থাকে….ইটো কৰা-ইটো কৰা আদি! ৰাতিপুৱাই ভঁৰালঘৰ মচি চাফ-চিকুণ কৰা,চোতালত থকা তুলসীৰ তলত বন্তি জ্বলাই নৈবেদ্য আগবঢ়োৱা,দোণ এটাত ন ধান লৈ লখিমীক সেৱা জনোৱা, কেঁচা পিঠাগুড়ি অৰ্পণ কৰা। লখিমীক সেৱা জনোৱাৰ পাছত দোণটোৰ পৰা ধান তিনি আঁজলি ভঁৰালত ভক্তিসহকাৰে থৈ দিয়ে। ইয়াৰ পাছতহে বাকী ধান অন্য পাত্ৰ, যেনে পাচি আদিৰে ভঁৰালত থয়। ধানবোৰ থোৱাৰ পাছত তুলসীৰ তলত আগবঢ়োৱা প্ৰসাদ, নৈবেদ্যৰ নিৰ্মালী সকলোৱে গ্ৰহণ কৰে। ৰাতিলৈ ন চাউলৰ ভাত খোৱাৰ বাবে দিহা কৰা হয়। ন চাউলৰ ভাতৰ লগত মাছ, মাংস আদিৰ যোগাৰ বাবে দেউতা-খুড়াহঁতে চাইকেল লৈ ঢাপলি মেলে আৰু মোনা ভৰাই যি পায় সকলো আনে।
এই যে একেলগে চোতালত ঘূৰণীয়াকৈ বহিলৈ ককাই-ভাই;বাই-ভনী;খুড়া-খুড়ী;বৰমা-বৰদেউতা;ককা-আইতা;মা-দেউতা, দুই-এজন ঘৰুৱা আলহী,গাঁওৰ বয়জেষ্ঠজনকে ধৰি ৰঙাকৈ দপদাপাই জ্বলা জুইৰ কাষত বহাত,জুইত হাত সেকি সেকি আলু পুৰা;মাছ পুৰা; হাঁহৰ মাংস পুৰা;চুঙা চাউলৰ লগতে ৰহি সাজৰ জুতি….কথাৰ মাজেৰে জেষ্ঠজনৰ আদৰ্শ মূলক কথা, পুৰণি কলীয়া সাধুকথাৰ আমেজেই সুকীয়া নহয়নে বাৰু। আৰু ন-ভাত মুঠিৰ বাবে
জহা চাউলৰ ভাত, বৰা চাউলৰ ভাপত দিয়া চেৱা ভাত , বাঁহৰ চুঙাত দিয়া বৰা চাউলৰ চুঙা ভাত , হাঁহে-কোমোৰাই , গাহৰি মাংসৰ চুঙাত দিয়া , খৰিছা দিয়া গাহৰি মাংস, বিলাহী মাছেৰে , ঔটেঙা দিয়া মাটিমাহৰ দালি,লাই শাক আদিৰ লগতে মূলা-গাজৰ-টিঁয়-ধনীয়া আদিৰ চালাদ আদি বনোৱা হয় ৷ কিযে নিভাঁজ….আচলতে গাঁৱলীয়া মানুহবোৰ মনৰ চহকী… য’ত অযুত চেনেহে ভৰপূৰ হৈ থাকে।
অসম তথা ভাৰতৰ প্ৰায় সকলো ঠাইতে সমাজ ভেদে নিজ নিজ জনজীৱনৰ লগত খাপ খোৱাকৈ কৃষিকেন্দ্ৰিক ন-খোৱা পৰম্পৰাৰ প্ৰচলন আছে। ধুব্ৰু সত্য যে অতীতৰে পৰাই প্ৰায় সকলো সম্প্ৰদায়ৰ ভাষা-ভাষিলোকে নিজৰ ৰীতি-নীতি অনুসৰি ইষ্টদেৱতাৰ পূজা সেৱা আগবঢ়ায় আৰু ভকত-বৈষ্ণৱ, আত্মীয়-কুটুম্বৰ উপস্থিতিত এই ন-খোৱা অনুষ্ঠানটিৰ আয়োজন কৰাৰ পৰিলক্ষিত। এই অনুষ্ঠানটিক ভিন্ন ভাষা আৰু পৰম্পৰাত ন-চাউল লোৱা,ন-পিঠা খোৱা,ন-গোসাই চাউল, ন-খোৱা, নয়া বা নোৱান খোৱা, নৱান্ন, ন-ভাত খোৱা ইত্যাদি নামেৰে কোৱা হয়।
ন-চাউল বা ন-খোৱা হৈছে অসমীয়া চহা সমাজ জীৱনৰ আটাইতকৈ হেঁপাহৰ এক পৰম্পৰাগত কৃষিভিত্তিক উৎসৱ। যাৰ বাবে আশাৰে ৰৈ থাকে…আঘোণ মাহত ধান কাটি মৰণা মৰাৰ পাছত ন ধানেৰে ন চাউলেৰে সমূহীয়াকৈ ভোজ-ভাত খোৱা কাৰ্যকে ন-খোৱা বুলি কোৱা হয়। এই ন খোৱা অনুষ্ঠানটি সমজোৱভাৱে বহু ঠাইত নামঘৰত নাম-প্ৰসঙ্গৰে শৰাই এভাগ আগৱঢ়ায় পূৰ্ণকৃষ্ণ ভগৱন্তৰ নামত আৰু সকলোৱে বাবে বছৰটি ধনে-ধানে নদন বদন হ’বলৈ সেৱা জনায়। তদুপৰি ন-খোৱা উৎসৱৰ কাৰণে এটা শুভ দিন-বাৰ চাই লোৱা হয়। সাধাৰণতে নামঘৰত প্ৰথমে সমূহিয়াকৈ ন-খোৱাৰ আয়োজন কৰা হয়। নামঘৰত ন-খোৱাৰ দিনা গাঁৱৰ সকলো মানুহ নামঘৰলৈ যায় আৰু কীৰ্তন পাঠ কৰি গুৰুসেৱা কৰে। নামঘৰত ন খাওঁতে নতুন চাউলৰ পায়স আৰু প্ৰসাদ দিয়া হয়, ভাতৰ ব্যৱস্থাও ঠাই ভেদে দেখা যায় । নামঘৰত ন-খোৱাৰ পাছত গাঁৱৰ ৰাইজে ওচৰ-চুবুৰীয়া, মিটিৰ-কুটুম্বৰ সৈতে মিলি ঘৰে ঘৰে ন খোৱা নিয়ম আছে বহু সমাজত। আচলতে এই উৎসৱক কৃষিজীৱি লোকসকলৰ কৃষিকাৰ্যৰ সফলতাৰ প্ৰতীক হিচাপেও গণ্য কৰা হয়। যিহেতু অন্ন সৰ্বতে শ্ৰেষ্ঠ অন্ন লক্ষ্মী। লোকবিশ্বাসমতে ন-খোৱা উৎসৱ বা ন চাউলৰ ভাতসাঁজ সাধাৰণতে আঘোণ মাহত খাব লাগে, কাতি বা পুহত নহয়। ককা-দেউতাৰ মত বচনৰ অনুসৰি জানিব পৰা মতে— আঘোণ মাহত ন ভাত মুঠি খোৱাৱ পাৰিলে ন পুৰুষে সন্তষ্টি লাভ কৰে,ভাত-কাপোৰ বছৰটোলৈ যোৰে, গুৰু-গোঁসাইয়ে আশীৰ্বাদ পোৱা যায় আৰু সকলো দিশৰ ভৰা ঘৰখনৰ মঙ্গল হয়। কাথাবোৰ কিমান দূৰ সত্য সেইয়া বিজ্ঞজনে জানিব আৰু যদি আঘোণত অৱশ্যে কিবা কাৰণত ন-খাব নোৱাৰিলে মাঘ মাহত ন-খোৱাৰ প্ৰথা এটা কিছু কিছু অঞ্চলত প্ৰচলিত আছে।
আৰু এই যে কাতি বা পুহ মাহত ন খোৱা নহয় বা নাপায় বুলি কথা এষাৰ আছে ইয়াৰ কাৰণ হ’ল— লোকবিশ্বাস তথা জনবিশ্বাস মতে পুহ মাহত লক্ষীৰ বাহন ফেঁচাও লক্ষীক এৰি দক্ষিণলৈ যাত্ৰা কৰে ৷ তদুপৰি ফেঁচা হ’ল লক্ষ্মী আইৰ বাহন লগতে ফেঁচাই সমাজৰ মঙ্গলৰ হকে উৰুলি দিয়ে। যিখিনি সময়ত ফেঁচা আই লক্ষ্মীৰ পৰা দূৰত থাকে সেই সময়ত শুভ কাম কৰিব পৰা নাযায়।
অসমীয়া সমাজত ন-খোৱা বুলি ক’লে হাঁহে-কোমোৰাই,লাইশাক-গহৰী কথাই বেছিকৈ মনলৈ আহে নহয় নে বাৰু…? বিতংকৈ এতিয়াও ক’ব পৰা নাযায় যে ন-খোৱা উৎসৱটো ক’ত কেতিয়া আৰু কেনেকৈ সৃষ্টি হ’ল। দৰাচলতে ইতিহাস খুচৰিলে ইয়াৰ মূল উলাবও পাৰে। গাঁৱলীয়া কৃষক সমাজৰ মানুহৰ জীৱনৰ মাদকতা এজন মানুহ আন এজনৰ লগত পৰস্পৰ নিৰ্ভৰশীল। এটা সময়ত জীৱ-জন্তুৰ পৰা শস্য ৰক্ষা কৰিব লগা হৈছিল আৰু কৃষি কাৰ্যত ইজনে-সিজনক সহায়-সহযোগিতা কৰাটো অপৰিহাৰ্য আছিল। আঘোণ মাহত পথাৰৰ ধান কাটি আজৰি হোৱাৰ পাছত নতুন চাউলেৰে সমূহীয়াকৈ ভোজ-ভাত খোৱা পৰম্পৰাগত নিয়মটোৱে কৃষিকাৰ্যত জড়িত সকলোৰেই সহযোগিতাৰ কথাকেই বুজায়।
ন-খোৱা সাধাৰণতে এক আনন্দদায়ক উৎসৱ। ঠাইবিশেষে ইয়াৰ পৰম্পৰা আৰু নিয়ম বেলেগ যদিও ইয়াৰ মূল উদ্দেশ্য একেই।
সৰু পৰা দেখা পাই আহিছো যে ন-চাউল খোৱা দিনা গো-সেৱা পৰম্পৰা পালন কৰা। অঞ্চল বিশেষে ন-খোৱাৰ দিনা হয়তো গো সেৱা কৰা হয়। ন-চাউলৰ ভাত ৰান্ধি এখন আগলতি কলপাতত গোহালিত নি তাত নিজ পথাৰৰ পৰা কেঁচা ধান এমুঠি দি এডোখৰ ঠাই পৰিষ্কাৰ কৰি পানীৰে গোহালিৰ মুখ্য গৰুটোৰ ঠেং চাৰিখন ধোৱাই দি সকলো গৰুকে সেৱা কৰি ভাতখিনি খোৱাৰ পিছত সিহঁতক আদৰ সন্মানেৰে গোহালিত বান্ধি থোৱা হয়। আৰু আগলৈ কৃষিকাৰ্যত সহায় সহযোগিতা আগবঢ়াবলৈ সেৱা-প্ৰাৰ্থনা জনায়। অঞ্চল ভেদে কোনো কোনো ঠাইত ন-খোৱাৰ দিনা মহিলাসকলে আই লখিমীক আদৰাৰ নাম গায়, কেঁচা পিঠাগুড়ি আগবঢ়ায় আৰু উৰুলি দিয়ে। কিছুমান ঠাইত মাঙ্গলিক চিন স্বৰূপ পদূলিমুখত কলপুলিও পোতা, আম দালি অঁৰা দেখা পোৱা যায়। আৰু কিছু কিছু ঠাইত ন-খোৱা দিনা সাজৰ বাঁটি ঘোৰোৱা এক পৰম্পৰা আছে বুলি বিজ্ঞ তথা গাঁৱৰ জেষ্ঠসকলৰ পৰা জানিব পৰা যায়।
বিভিন্ন লেখাসমূহৰ অধ্যয়ন কৰি জনাব পাৰিছো যে নামনি অসমত বিশেষকৈ নলবাৰী জিলাত প্ৰচলিত নিয়ম অনসৰি ন-খোৱাৰ দিনা গৃহস্থৰ ভাগিন-ভাগিনী উপস্থিত থকাটো একপ্ৰকাৰ বাধ্যতামূলক। ভাগিন-ভাগিনীক ন’ খুৱালেহে আই-লখিমী সন্তুষ্ট হয় বুলি বিশ্বাস কৰা হয়। তদুপৰি বৰ্তমান সময়ত ন-লগোৱা উৎসৱ প্ৰায় হেৰাই যোৱা পৰিলক্ষিত যদিও এই উৎসৱ ভাগ বৰ্তাই ৰাখিবলৈ এক চাম লোকে আগিৱাঢ়ি আহি ন-চাউলৰ জুতি লোৱাৰ লগতে কৃষিজীৱী অসমীয়াৰ মাজত ঐক্য-সংহতি গঢ়ি তুলিছে ই এক উল্লেখযোগ্য বিষয়।
এৰা, শেষত ক’ব খুজো যে আমাৰ ঘৰত এক বিশেষক অতীতৰে পৰা পৰম্পৰা প্ৰচলিত আছে
ন-চাউল খোৱা দিনা ভঁৰালত চাকি জ্বলোৱা, প্ৰাৰ্থনা কৰা,ভকত সেৱা আগবঢ়োৱাৰ লগতে পূৰ্বপুৰুষক সোঁৱৰি সলিতা জ্বলোৱা হয় মানে মৃতিকক দিয়া হয় ৷ মৃতকক দিয়াৰ পাছত বাকী সকলে আহাৰ গ্ৰহণ কৰে ৷ আহাৰ গ্ৰহণ কৰি ন-চাউল খোৱা দিনাই গুৰুভকতক আগ কৰি ন তামুলেৰে মুহুতি কৰে আৰু ইয়াৰ পাছত সকলো ঘৰা-ঘৰি যায়গৈ এনেদৰেই ন খোৱা উৎসৱৰ অন্ত পৰে ৷ ন খোৱা কেৱল এক ন খাদ্যৰ জুটি লোৱাৰে উৎসৱ নহয় মোৰ বোধেৰে ই সামাজিক ঐক্য মিলাপ্ৰিতি গঢ়াৰ এক সুন্দৰ অনুষ্ঠান ৷ য’তল্ল মনৰ সুখ আৰু শুভকামনা থাকে… মই ভাবোঁ এই উৎসৱ যুগ-যুগান্তৰলৈকে এনেকৈয়ে যেন প্ৰচলিত হৈ থাকক আৰু বিশ্বই চিনি পাওঁক ন-খোৱা আচলতে কি ?
—দুৰ্ল্লভ সোণোৱাল।
ডিব্ৰুগড় বিশ্ববিদ্যালয়
ফোন নং:- ৯৮৫৪৭৭৩৯৮৯
২৫/১১/২০২৩
জুতি লোৱাৰ সময়…
****************************
আগলি কলপাতত আঘোণ আহিব
ন-সাজে ন-ভাতে এমুঠি খাব
জহা চাউলৰ গোন্ধ ক’লা বৰাৰ এঠা
তুলিও ল’বা জুতি…
নতুন নতুন লাগিব,
যৌৱনৰ কি যে অমীয়া ৰাগি…!(দুৰ্ল্লভ)
আঘোণ মানে সোণোৱালী ধাননি পথাৰ! আঘোণ মানে কৃষক ভাইৰ সপোন! আঘোণ মানে ব্যস্ততা মাথোঁ ব্যস্ততা। এতিয়া হেঁপাহৰ ধাননি পথাৰৰ পৰা আই লক্ষ্মীক ঘৰলৈ অনাৰ সময়। গাঁৱলীয়া সমাজত এতিয়া আশাৰ পোহৰ, প্ৰতিঘৰ মানুহৰ ঘৰৰ ভিতৰি বাহিৰে কেৱল সোণগুটিৰ সুৱাহ। আগচোতাল-পিছচোতাল, ভঁৰাল ঘৰত জহা-বৰা ধানৰ ডাঙৰীয়ে ভৰপূৰ। এতিয়া ব্যস্ততাৰ চহৰখনৰ যান-য’তৰ মাজতো ৰিঙিয়াই মাতে গাওঁখনে। আপোন গাঁৱৰ ঘৰখনলৈ বুলি ঢাপলি মেলে চহৰ কৰ্মৰত মানুহবোৰে….ন চাউলৰ জুতি বিছাৰি।
এৰা,পুৱাৰ বাহি-বন কৰি হাতত তোপোলা বান্ধি আইতা-মা-খুড়ী-বৰমা-আমৈহঁতে-বৰমা-আমৈহঁতে-আমৈহঁতে হাতত কাঁচিখনৈ ধানিনৰ মাজত ডুবি যায়। তাৰে মাজতে দেউতাই দি অহা ফিকা চাহ-গুৰ-আঁঠিয়া কলৰ জুতি। জুতি লয় বাৰীৰ ঢাপৰ কমলা,মৌচুমী,বৰটেঙা আৰু ৰবাবটেঙা…কি যে অপূৰ্ব আঘোণ সচাই। ব্যস্ততাৰ মাজতে দুপৰীয়া ৰ ভাতসাজ পুৰামাছ, ধনীয়া,জলফাই পুৰা,নেমু, জলকীয়া,পুৰা আলুৰ পিটিকা;লাই-আলুৰ ভাজি;দালি;তাতে আকৌ শুকটি অলপ থাকিলে ভাত মুঠি অমৃত যেন লাগে নহয় জানোঁ। বেলি পৰা পৰা আগে আগে খৰধৰকৈ আহি আকৌ ঘৰত ব্যস্তহৈ পৰে মৰণা মৰা, ধান জৰা-চলা কামত। তাতে আকৌ পিছদিনা ধান ৰ’দত শুকোৱা…ন-ধান যিহেতু ভালকৈ শুকাবলৈ দুই তিনিটা ৰ’দৰ প্ৰয়োজন পুনৰ ৰ’দত শুকোৱা। ন ভাত মুঠিৰ বাবে ভাল দিন-বাৰ এটা চাই ধান বনোৱা….ঢেঁকীত হ’লে ধান খুন্দাৰ আমেজেই বৰ সুকীয়া নহনে বাৰু…? ন ভাতৰ আয়োজন বাবে পুখুৰীত মাছ ধৰা, বাৰীত শাক বুটলা,কলাপাত কটা….আদি ব্যস্ততা। টেঙা আঞ্জাৰ বাবে নদী কিনাৰৰ পৰা ঔ অনা..! আচলতে এই কামবোৰ হেঁপাহৰ আৰু আনন্দদায়ক।
এৰা এইযে চকুৰ আগতে দেখি অহা কথাৰে আৰম্ভ কৰিছোঁ…বেছিকে ক’বলৈ ভয় লিখিলেও জগৰ সেয়ে পোনতে ভকতসৱক সেৱাহে বোলো কৃষ্ণ। ন-খোৱা অনুষ্ঠিত কৰা দিনা গৃহস্থীখন পৰিস্কাৰ কৰা লগতে ঘৰৰ ল’ৰা-পৰা বুঢ়ালৈ ব্যস্ততাৰ মাজতে ডুব গৈ থাকে….ইটো কৰা-ইটো কৰা আদি! ৰাতিপুৱাই ভঁৰালঘৰ মচি চাফ-চিকুণ কৰা,চোতালত থকা তুলসীৰ তলত বন্তি জ্বলাই নৈবেদ্য আগবঢ়োৱা,দোণ এটাত ন ধান লৈ লখিমীক সেৱা জনোৱা, কেঁচা পিঠাগুড়ি অৰ্পণ কৰা। লখিমীক সেৱা জনোৱাৰ পাছত দোণটোৰ পৰা ধান তিনি আঁজলি ভঁৰালত ভক্তিসহকাৰে থৈ দিয়ে। ইয়াৰ পাছতহে বাকী ধান অন্য পাত্ৰ, যেনে পাচি আদিৰে ভঁৰালত থয়। ধানবোৰ থোৱাৰ পাছত তুলসীৰ তলত আগবঢ়োৱা প্ৰসাদ, নৈবেদ্যৰ নিৰ্মালী সকলোৱে গ্ৰহণ কৰে। ৰাতিলৈ ন চাউলৰ ভাত খোৱাৰ বাবে দিহা কৰা হয়। ন চাউলৰ ভাতৰ লগত মাছ, মাংস আদিৰ যোগাৰ বাবে দেউতা-খুড়াহঁতে চাইকেল লৈ ঢাপলি মেলে আৰু মোনা ভৰাই যি পায় সকলো আনে।
এই যে একেলগে চোতালত ঘূৰণীয়াকৈ বহিলৈ ককাই-ভাই;বাই-ভনী;খুড়া-খুড়ী;বৰমা-বৰদেউতা;ককা-আইতা;মা-দেউতা, দুই-এজন ঘৰুৱা আলহী,গাঁওৰ বয়জেষ্ঠজনকে ধৰি ৰঙাকৈ দপদাপাই জ্বলা জুইৰ কাষত বহাত,জুইত হাত সেকি সেকি আলু পুৰা;মাছ পুৰা; হাঁহৰ মাংস পুৰা;চুঙা চাউলৰ লগতে ৰহি সাজৰ জুতি….কথাৰ মাজেৰে জেষ্ঠজনৰ আদৰ্শ মূলক কথা, পুৰণি কলীয়া সাধুকথাৰ আমেজেই সুকীয়া নহয়নে বাৰু। আৰু ন-ভাত মুঠিৰ বাবে
জহা চাউলৰ ভাত, বৰা চাউলৰ ভাপত দিয়া চেৱা ভাত , বাঁহৰ চুঙাত দিয়া বৰা চাউলৰ চুঙা ভাত , হাঁহে-কোমোৰাই , গাহৰি মাংসৰ চুঙাত দিয়া , খৰিছা দিয়া গাহৰি মাংস, বিলাহী মাছেৰে , ঔটেঙা দিয়া মাটিমাহৰ দালি,লাই শাক আদিৰ লগতে মূলা-গাজৰ-টিঁয়-ধনীয়া আদিৰ চালাদ আদি বনোৱা হয় ৷ কিযে নিভাঁজ….আচলতে গাঁৱলীয়া মানুহবোৰ মনৰ চহকী… য’ত অযুত চেনেহে ভৰপূৰ হৈ থাকে।
অসম তথা ভাৰতৰ প্ৰায় সকলো ঠাইতে সমাজ ভেদে নিজ নিজ জনজীৱনৰ লগত খাপ খোৱাকৈ কৃষিকেন্দ্ৰিক ন-খোৱা পৰম্পৰাৰ প্ৰচলন আছে। ধুব্ৰু সত্য যে অতীতৰে পৰাই প্ৰায় সকলো সম্প্ৰদায়ৰ ভাষা-ভাষিলোকে নিজৰ ৰীতি-নীতি অনুসৰি ইষ্টদেৱতাৰ পূজা সেৱা আগবঢ়ায় আৰু ভকত-বৈষ্ণৱ, আত্মীয়-কুটুম্বৰ উপস্থিতিত এই ন-খোৱা অনুষ্ঠানটিৰ আয়োজন কৰাৰ পৰিলক্ষিত। এই অনুষ্ঠানটিক ভিন্ন ভাষা আৰু পৰম্পৰাত ন-চাউল লোৱা,ন-পিঠা খোৱা,ন-গোসাই চাউল, ন-খোৱা, নয়া বা নোৱান খোৱা, নৱান্ন, ন-ভাত খোৱা ইত্যাদি নামেৰে কোৱা হয়।
ন-চাউল বা ন-খোৱা হৈছে অসমীয়া চহা সমাজ জীৱনৰ আটাইতকৈ হেঁপাহৰ এক পৰম্পৰাগত কৃষিভিত্তিক উৎসৱ। যাৰ বাবে আশাৰে ৰৈ থাকে…আঘোণ মাহত ধান কাটি মৰণা মৰাৰ পাছত ন ধানেৰে ন চাউলেৰে সমূহীয়াকৈ ভোজ-ভাত খোৱা কাৰ্যকে ন-খোৱা বুলি কোৱা হয়। এই ন খোৱা অনুষ্ঠানটি সমজোৱভাৱে বহু ঠাইত নামঘৰত নাম-প্ৰসঙ্গৰে শৰাই এভাগ আগৱঢ়ায় পূৰ্ণকৃষ্ণ ভগৱন্তৰ নামত আৰু সকলোৱে বাবে বছৰটি ধনে-ধানে নদন বদন হ’বলৈ সেৱা জনায়। তদুপৰি ন-খোৱা উৎসৱৰ কাৰণে এটা শুভ দিন-বাৰ চাই লোৱা হয়। সাধাৰণতে নামঘৰত প্ৰথমে সমূহিয়াকৈ ন-খোৱাৰ আয়োজন কৰা হয়। নামঘৰত ন-খোৱাৰ দিনা গাঁৱৰ সকলো মানুহ নামঘৰলৈ যায় আৰু কীৰ্তন পাঠ কৰি গুৰুসেৱা কৰে। নামঘৰত ন খাওঁতে নতুন চাউলৰ পায়স আৰু প্ৰসাদ দিয়া হয়, ভাতৰ ব্যৱস্থাও ঠাই ভেদে দেখা যায় । নামঘৰত ন-খোৱাৰ পাছত গাঁৱৰ ৰাইজে ওচৰ-চুবুৰীয়া, মিটিৰ-কুটুম্বৰ সৈতে মিলি ঘৰে ঘৰে ন খোৱা নিয়ম আছে বহু সমাজত। আচলতে এই উৎসৱক কৃষিজীৱি লোকসকলৰ কৃষিকাৰ্যৰ সফলতাৰ প্ৰতীক হিচাপেও গণ্য কৰা হয়। যিহেতু অন্ন সৰ্বতে শ্ৰেষ্ঠ অন্ন লক্ষ্মী। লোকবিশ্বাসমতে ন-খোৱা উৎসৱ বা ন চাউলৰ ভাতসাঁজ সাধাৰণতে আঘোণ মাহত খাব লাগে, কাতি বা পুহত নহয়। ককা-দেউতাৰ মত বচনৰ অনুসৰি জানিব পৰা মতে— আঘোণ মাহত ন ভাত মুঠি খোৱাৱ পাৰিলে ন পুৰুষে সন্তষ্টি লাভ কৰে,ভাত-কাপোৰ বছৰটোলৈ যোৰে, গুৰু-গোঁসাইয়ে আশীৰ্বাদ পোৱা যায় আৰু সকলো দিশৰ ভৰা ঘৰখনৰ মঙ্গল হয়। কাথাবোৰ কিমান দূৰ সত্য সেইয়া বিজ্ঞজনে জানিব আৰু যদি আঘোণত অৱশ্যে কিবা কাৰণত ন-খাব নোৱাৰিলে মাঘ মাহত ন-খোৱাৰ প্ৰথা এটা কিছু কিছু অঞ্চলত প্ৰচলিত আছে।
আৰু এই যে কাতি বা পুহ মাহত ন খোৱা নহয় বা নাপায় বুলি কথা এষাৰ আছে ইয়াৰ কাৰণ হ’ল— লোকবিশ্বাস তথা জনবিশ্বাস মতে পুহ মাহত লক্ষীৰ বাহন ফেঁচাও লক্ষীক এৰি দক্ষিণলৈ যাত্ৰা কৰে ৷ তদুপৰি ফেঁচা হ’ল লক্ষ্মী আইৰ বাহন লগতে ফেঁচাই সমাজৰ মঙ্গলৰ হকে উৰুলি দিয়ে। যিখিনি সময়ত ফেঁচা আই লক্ষ্মীৰ পৰা দূৰত থাকে সেই সময়ত শুভ কাম কৰিব পৰা নাযায়।
অসমীয়া সমাজত ন-খোৱা বুলি ক’লে হাঁহে-কোমোৰাই,লাইশাক-গহৰী কথাই বেছিকৈ মনলৈ আহে নহয় নে বাৰু…? বিতংকৈ এতিয়াও ক’ব পৰা নাযায় যে ন-খোৱা উৎসৱটো ক’ত কেতিয়া আৰু কেনেকৈ সৃষ্টি হ’ল। দৰাচলতে ইতিহাস খুচৰিলে ইয়াৰ মূল উলাবও পাৰে। গাঁৱলীয়া কৃষক সমাজৰ মানুহৰ জীৱনৰ মাদকতা এজন মানুহ আন এজনৰ লগত পৰস্পৰ নিৰ্ভৰশীল। এটা সময়ত জীৱ-জন্তুৰ পৰা শস্য ৰক্ষা কৰিব লগা হৈছিল আৰু কৃষি কাৰ্যত ইজনে-সিজনক সহায়-সহযোগিতা কৰাটো অপৰিহাৰ্য আছিল। আঘোণ মাহত পথাৰৰ ধান কাটি আজৰি হোৱাৰ পাছত নতুন চাউলেৰে সমূহীয়াকৈ ভোজ-ভাত খোৱা পৰম্পৰাগত নিয়মটোৱে কৃষিকাৰ্যত জড়িত সকলোৰেই সহযোগিতাৰ কথাকেই বুজায়।
ন-খোৱা সাধাৰণতে এক আনন্দদায়ক উৎসৱ। ঠাইবিশেষে ইয়াৰ পৰম্পৰা আৰু নিয়ম বেলেগ যদিও ইয়াৰ মূল উদ্দেশ্য একেই।
সৰু পৰা দেখা পাই আহিছো যে ন-চাউল খোৱা দিনা গো-সেৱা পৰম্পৰা পালন কৰা। অঞ্চল বিশেষে ন-খোৱাৰ দিনা হয়তো গো সেৱা কৰা হয়। ন-চাউলৰ ভাত ৰান্ধি এখন আগলতি কলপাতত গোহালিত নি তাত নিজ পথাৰৰ পৰা কেঁচা ধান এমুঠি দি এডোখৰ ঠাই পৰিষ্কাৰ কৰি পানীৰে গোহালিৰ মুখ্য গৰুটোৰ ঠেং চাৰিখন ধোৱাই দি সকলো গৰুকে সেৱা কৰি ভাতখিনি খোৱাৰ পিছত সিহঁতক আদৰ সন্মানেৰে গোহালিত বান্ধি থোৱা হয়। আৰু আগলৈ কৃষিকাৰ্যত সহায় সহযোগিতা আগবঢ়াবলৈ সেৱা-প্ৰাৰ্থনা জনায়। অঞ্চল ভেদে কোনো কোনো ঠাইত ন-খোৱাৰ দিনা মহিলাসকলে আই লখিমীক আদৰাৰ নাম গায়, কেঁচা পিঠাগুড়ি আগবঢ়ায় আৰু উৰুলি দিয়ে। কিছুমান ঠাইত মাঙ্গলিক চিন স্বৰূপ পদূলিমুখত কলপুলিও পোতা, আম দালি অঁৰা দেখা পোৱা যায়। আৰু কিছু কিছু ঠাইত ন-খোৱা দিনা সাজৰ বাঁটি ঘোৰোৱা এক পৰম্পৰা আছে বুলি বিজ্ঞ তথা গাঁৱৰ জেষ্ঠসকলৰ পৰা জানিব পৰা যায়।
বিভিন্ন লেখাসমূহৰ অধ্যয়ন কৰি জনাব পাৰিছো যে নামনি অসমত বিশেষকৈ নলবাৰী জিলাত প্ৰচলিত নিয়ম অনসৰি ন-খোৱাৰ দিনা গৃহস্থৰ ভাগিন-ভাগিনী উপস্থিত থকাটো একপ্ৰকাৰ বাধ্যতামূলক। ভাগিন-ভাগিনীক ন’ খুৱালেহে আই-লখিমী সন্তুষ্ট হয় বুলি বিশ্বাস কৰা হয়। তদুপৰি বৰ্তমান সময়ত ন-লগোৱা উৎসৱ প্ৰায় হেৰাই যোৱা পৰিলক্ষিত যদিও এই উৎসৱ ভাগ বৰ্তাই ৰাখিবলৈ এক চাম লোকে আগিৱাঢ়ি আহি ন-চাউলৰ জুতি লোৱাৰ লগতে কৃষিজীৱী অসমীয়াৰ মাজত ঐক্য-সংহতি গঢ়ি তুলিছে ই এক উল্লেখযোগ্য বিষয়।
এৰা, শেষত ক’ব খুজো যে আমাৰ ঘৰত এক বিশেষক অতীতৰে পৰা পৰম্পৰা প্ৰচলিত আছে
ন-চাউল খোৱা দিনা ভঁৰালত চাকি জ্বলোৱা, প্ৰাৰ্থনা কৰা,ভকত সেৱা আগবঢ়োৱাৰ লগতে পূৰ্বপুৰুষক সোঁৱৰি সলিতা জ্বলোৱা হয় মানে মৃতিকক দিয়া হয় ৷ মৃতকক দিয়াৰ পাছত বাকী সকলে আহাৰ গ্ৰহণ কৰে ৷ আহাৰ গ্ৰহণ কৰি ন-চাউল খোৱা দিনাই গুৰুভকতক আগ কৰি ন তামুলেৰে মুহুতি কৰে আৰু ইয়াৰ পাছত সকলো ঘৰা-ঘৰি যায়গৈ এনেদৰেই ন খোৱা উৎসৱৰ অন্ত পৰে ৷ ন খোৱা কেৱল এক ন খাদ্যৰ জুটি লোৱাৰে উৎসৱ নহয় মোৰ বোধেৰে ই সামাজিক ঐক্য মিলাপ্ৰিতি গঢ়াৰ এক সুন্দৰ অনুষ্ঠান ৷ য’তল্ল মনৰ সুখ আৰু শুভকামনা থাকে… মই ভাবোঁ এই উৎসৱ যুগ-যুগান্তৰলৈকে এনেকৈয়ে যেন প্ৰচলিত হৈ থাকক আৰু বিশ্বই চিনি পাওঁক ন-খোৱা আচলতে কি ?
—দুৰ্ল্লভ সোণোৱাল।
ডিব্ৰুগড় বিশ্ববিদ্যালয়
ফোন নং:- ৯৮৫৪৭৭৩৯৮৯
২৫/১১/২০২৩
durlov 